Basilika St. Michael Mondsee

De basiliek van St Michael in Mondsee - een
bijzondere kunstschat in de buurt van Salzburg

Voormalige benedictijnse collegiale kerk
Beschermheiligen dag: 29 september

In 748 stichtte de Beierse hertog Odilo II van de Agilolfing-dynastie het klooster Mondsee op de resten van een Romeinse nederzetting. Met de stichting ontving het klooster omvangrijke schenkingen, die in de daaropvolgende periode nog toenamen. Ze hadden betrekking op het huidige Mondsee en Wolfgangland. Er waren echter ook schenkingen in Beieren en de rest van Opper- en Neder-Oostenrijk.
De eerste monniken zouden volgens de kloostertraditie van Monte Cassino zijn gekomen. Er zijn echter ook serieuze overwegingen dat de eerste monniken volgens de Regula mixta leefden. Na de omverwerping van hertog Tassilo III door keizer Karel werd Mondsee een keizerlijk klooster.

Het beleefde zijn eerste bloeiperiode rond 800. Dit was verbonden met abt Hildebald (804-814), die hofkapelaan was van keizer Karel de Grote en later aartsbisschop van Keulen, die over Mondsee heerste.
In 833 kwam Mondsee onder heerschappij van de bisschoppen van Regensburg door een uitwisseling van kloosters.

943 Het klooster werd geplunderd door de Magyaren. De heilige Wolfgang zou als bisschop van Regensburg van 976 tot 977 in Mondsee hebben verbleven. "Hij vluchtte naar de pirg, woonde in Mainse in het klooster, dat tegelijkertijd tot de pistumb van Regensburg behoorde" (Aventin). Zijn verblijf in dit gebied leidde later tot het ontstaan van het belangrijke middeleeuwse bedevaartsoord Sint-Wolfgang.

Onder abt Rudbert (1072-1115) werd een Romaanse kerk gebouwd die in 1104 werd ingewijd.
In 1142 kon abt Konrad II Bosinglother de vrije verkiezing van abten afdwingen, waardoor het klooster zijn onafhankelijkheid verkreeg. Abt Konrad werd op 15 januari 1145 in Oberwang vermoord en al vroeg in het klooster als heilige vereerd.

Het klooster Mondsee en de regio Mondsee behoorden tot 1506 tot Beieren-Landshut. Aan het einde van de middeleeuwen waren er zelfs tendensen naar een onafhankelijke plattelandsontwikkeling. Maximiliaan I kreeg Mondsee en Wolfgangland voor Oostenrijk na de opvolgingsstrijd in Landshut in 1506. Volgens een testament dat later werd herroepen, wilde hij zelfs zijn laatste rustplaats bouwen in dit kloosterland.

Het klooster bloeide weer op in de 15e eeuw. Abt Johannes II Trenbeck (1415-1420) nam deel aan het Concilie van Konstanz. Hij zou ook de auteur zijn van een geschiedenis van dit concilie. Het prachtig versierde Urbarium van 1416 werd tijdens zijn ambtstermijn geschreven.
Zijn opvolger als abt, Simon Reuchlin (1420-1463), voerde de hervorming in die afkomstig was van de abdij van Melk. Als gevolg hiervan werden bijna alle kerken in de regio Mondsee herbouwd en nieuwe kloostergebouwen opgetrokken. De kapittelzaal werd gebouwd in 1444 en het klooster in 1448.
Abt Benedikt Eck (1463-1499) liet de huidige laatgotische kerk bouwen onder leiding van bouwmeester Hans Lenngdörffer uit Burghausen. De wijding van het schip werd in 1487 gevierd.
Abt Wolfgang Haberl (1499-1521) liet de Hoogkruiskapel bouwen voor de pelgrims. Ook stichtte hij in 1514 in Mondsee het eerste gymnasium van Oberösterreich, dat tot de opheffing van het klooster bleef bestaan.

In 1626 ontwierp de Salzburgse beeldhouwer Hans Waldburger het vroegbarokke hoogaltaar, dat maar liefst 18 meter hoog is.
Het was abt Coelestin Kolb (1668-1683) die Meinrad Guggenbichler (geboren in 1649 in Einsiedeln) naar Mondsee haalde. Hij werkte in Mondsee van 1679 tot zijn dood in 1723.
Hij maakte de volgende altaren voor de kloosterkerk: het Heilige Geest-altaar, het Wolfgang-altaar, het Corpus Christi-altaar, het Arme Zielen-altaar, het Sebastiaan-altaar, het Maria-altaar en het Sint-Pieters-altaar. De preekstoel en de orgelkast zijn ook afkomstig van zijn artistieke inspanningen.
Het interieur van de kerk werd onder abt Coelestin ingrijpend veranderd. Het oksaal (dat het koor scheidt van de rest van de kerk) werd verwijderd. Lage barokke kapellen met gegroefde gewelven werden geïnstalleerd in de noordelijke en zuidelijke zijbeuken.

Later werden nog meer altaren toegevoegd door de Tiroler Franz Anton Koch (1700-1756): het Johannesaltaar, het Jozefaltaar, het Anna- of Maria-altaar en het Antoniusaltaar. Het kruisaltaar werd gemaakt door de Mondsee beeldhouwer Leopold Schindlauer.
De viering van het 1000-jarig jubileum vond plaats tijdens de ambtstermijn van abt Bernhard Lidl (1729-1773). Hij maakte van de gelegenheid gebruik om de dubbele torengevel met vier assen en vier verdiepingen op te trekken.

Vandaag de dag zijn de torens 52 meter hoog. In de gevel zijn de figuren van Sint-Pieter en Sint-Paulus terug te vinden. De abt zelf schreef een uitgebreide geschiedenis (Chronicon Lunaelacense) van het klooster vanaf het begin.
Na de marktbrand van 1774, die ook het dak van de kerk verwoestte, werden de schuine daken in het zuiden vervangen door het huidige mansardedak.

Na de dood van abt Opportunus (1773-1784) werd de verkiezing van een nieuwe abt verboden en werd er een beheerder aangesteld. In 1791 werd het klooster Mondsee, op dat moment het oudste klooster op Oostenrijkse bodem, opgeheven. De bisschop van het nieuw opgerichte bisdom Linz kreeg het kloostergoed als schenking.

In 1809 schonk keizer Napoleon het klooster en zijn landgoederen aan de Beierse veldmaarschalk Karl Philipp von Wrede. Zijn nakomelingen bezaten het als "Schloss" en "Herrschaft Mondsee" totdat het in 1986 werd verkocht.

In 2005 werd de voormalige kloosterkerk door paus Johannes Paulus II verheven tot basiliek.
In 2005 begon een drie jaar durende renovatie van het kerkinterieur, waarbij het binnenste van de kerk volledig werd gerenoveerd. Alle altaren, afbeeldingen, vloeren in het koor en vaandels werden ook onderworpen aan een grondige inspectie, reiniging, conservering en noodzakelijke restauratiewerkzaamheden.

De oostkant van de kerk lijkt een dubbel koor te hebben. Aan de noordkant is de kerk verbonden met het voormalige klooster (nu een kasteel). De drieschepige basiliekkerk is een van de meest opvallende en grootste architectonische monumenten in Oostenrijk (70 meter lang, 34 meter breed en 22 meter hoog). Geïntegreerd in het kerkgebouw zijn de voormalige schatkamer (nu sacristie) van het klooster, het gebedskoor van de monniken en de 36 meter lange gotische kloosterbibliotheek, die ooit een middeleeuwse lessenaarbibliotheek was. Het voormalige gebedskoor en de bibliotheek maken tegenwoordig deel uit van het Mondseeland Museum.